LUHA

(l

u

 h

   a

m

 i

d

a

  g

a 

y

d

   a

    y)

gikan sa mata

paingon sa aping

didto sa ngabil

-MELVIN CORTES
Dakbayan sa Sugbo

N-H-I-A-B-K-N-U-I

          usa (ka ma)suso 

dayon:

           batang bulingit

           k-n-h-i-a-i-b-u

ulitawo ug dalaga

k-i-h-a-i-b-u-n

                     naminyomanowala; 

           k-i-n-h-a-u-b-i

pobre/dato,tapolan,way grado

           k-i-n-a-u-i-h-b

naghikogkaydilikahuwatmamatay

           k-i-n-a-b-h-i-u

tiguwan(G)asungkod

           k-i-n-a-b-u-h-i

gihiposan (sa sam-)ang

kinabuhi

-MELVIN CORTES

Dakbayan sa Sugbo

SULATGUGMA

gihay sa gihay

punoan sa punoan 

akong gisabot 

ang ahog 

sa iyang gugma.

-MELVIN CORTES

Dakbayan sa Sugbo

TILAW

Alang sa mga hugawan
Lami tilawan
Ang pakwan
Sa babayeng pak-an.

-DR. MELVIN CORTES
Sunny Hills, Talamban, Dakbayan sa Sugbo

makililimos

Kabos ug walay ikapanghambog,
Hari lang sa iyang pagkatulog.


-DR. MELVIN CORTEZ
Sunny Hills, Talamban, Dakbayan sa Sugbo

balakisaw: kabit

Dili nako mahimong makuha ang imong gugma
kay aduna kanay laing gihigugma.

Apan karong gabhiona
nagdulog kita sa sama nga kama
isip usa.

O inday, dili lagi nako maangkon ang imong kalag,
Ang imong lawas lang ang akong nahisalag!

--MELVIN Y. CORTES

Dakbayan sa Sugbo

SEBU

I
Maputli ang tanan karong gabhiona---
sa akong panghunahuna---
milabay ang mga tawo
nga nagbaktas padung sa simbahan
dinuyogan sa bagting sa kampana---
milabay ang mga sakyanan
nga dunay managlahing porma
ug sukod
nag miserbatos ilang irihis nga pito---
samtang ako milabay
sa managhinigugmaayng
nag-away pagawas
sa ilang relasyon
sa usa ka ngitngit nga eskinita
paingon sa balay
kon asa ang mga katigulangan
nagdulag baraha
hangtod sa kaadlawon---
samtang ako milabay
sa mga kahoy nga nagsalsa
sa huyuhoy sa kagabhion
milugpot, mikagot---
mga kiatang bata
miagik-ik, misutoy
sulod sa ngilit
sa eskina
mitago sa kaugalingon---
nagpahinumdom kanako
kon unsay angayang bation
sa usa ka bata . . . .

II
Duha ka ulitawo ang migawas sa barberohan
nga dunay managsamang buhok:
labong ug kulot---
basa sa pamada
daw nagsinaw---

III
samtang ang tigulang nga gisiog bistida
miablis basurahan
mihingos ug miubo---

IV

ang abohong iring milayat
migawas sa lata ug mipatim-aw
sa kalibotan
nanawag
gamit ang usa ka kahidungang lengguwahe---

V
samtang ang mga lalaki sa balay-bulakan
migunting sa tunok
gikan sa pula ug puting mga rosas
alang sa balaang panaghiusa
sa duha ka wala hiilhing tawo.

VI
Ang naglinya nga sulo
nga mao untay moiwag sa dalan
yamo---
patayng dagitabyanong kahoy---
ilang mga wayr
gipanglaslas intawon.

Ato na seguro ning
pamutlon uy!

VII
Gubaong mga balay

kahagsaon
naglinya
siradong mga bentana
beldo ug lipak, sirado!
tabon alang sa matang mahilabtanon---

Usa ka kabalayang
lawom sa pagpahulay.

VIII
Samtang ang baho apan
tam-is ug pamilyar nga alimyon
mihungaw
sa minaomao nga kanal---

IX
ug ang hugawng tubig
midagan paingon sa sapa . . . .

X
Bungbong nga tugob sa dibuho
lunhaw, pula---
imahe sa mga katingalahan . . . .

XI
Ang buwan anaa sa taas
lingin
puti susamas rosal
mitipon sa kaputli ug kahugaw---
way timbang---
gikan sa atong panlantaw---

XII
samtang ang mga bituon mikislap
aron makaamgo kita
nga dunay lahi, dunay dili matugkad
layo sa atong gabok nga pagsabot . . . .

XIII
Usa ka pundok sa langgam
miugtak sa kaputong
ngano dili makab-ot
ang lapad nga langit nga mihabol
sa kinatibuk-an.

XIV
Maglipay sa imong mga adlaw, higala!
sa dili pa sila manuktoks imong pultahan---
ug ila kang sininaan
pahigdaon
sa usa ka katre
angay sa usa ka hari
gidesinsyong dunay bentana
bisan tuods katinuorang
dili na ka makalantaw sa gawas.

XV
Paminaw:
kining maong awit alang kanimo, inagak.
Ako kining gitangtangan sa kakuti
aron akong maawait ang iyang kayano---
Aron ikaw maminaw!
Kay unsa may kapuslanan sa usa ka awit
kon puno kini sa kahanap?
Karon paminawa ko---
pagsadya ug pagsaulog!


-DR. MELVIN CORTEZ
Sunny Hills, Talamban, Dakbayan sa Sugbo

mga dagway sa gugma

Gugma
(usa ka trioleto)

"Splendida razon, demonio claro."
- Pablo Neruda
O reyna sa akong dughan,
Ikaw mutya sa katahom!
Yawe sa akong pultahan,
Musa sa akong galamhan,
Akong pares sa simbahan,
Gasa nga wala gidahom!
O reyna sa akong dughan,
Ikaw mutya sa katahom!

Panagbulag
(usa ka soneto)

Ikaw ako ug ang kagahapon.
Sa gabii, ang mga nanglabay
Kanako mobalik lang gihapon
Bisan ako na nga gipanglabay.

Ang mga pulong mong punog tunok
Sa akong kasingkasing mitusok.
Ang kasakit nga akong gilunok
Sa akong dughan kini misuksok.

Luha nga inanayng midagayday,
Matag lugas puno sa paghandom.
O hain na kaha ikaw, Inday?
Nag-inusara kong naghinumdom.

Akong gisampit ang imong ngalan
Ang bugtong saksi mao ang unlan.


Seks
(usa ka coupleto)

Kon ikaw adunay hinigugma,
Hinayhinaya sa pag-amuma.


-DR. MELVIN CORTEZ
Sunny Hills, Talamban, Dakbayan sa Sugbo

Adunay Ubang Bulak nga Lisod Kutloon

Susama sa mga bituon
nga gipanglatag sa langit
nga dili gayod nato makab-ot

igo ra kita mosud-ong
mopangagho ug modayeg

niining mga manulonda
nga nagkidlap-kidlap

hain ubos
ikaw naghangad
ug hilom nga nangandoy.

*

"Daghan pa og isda sa dagat,"

matod niya
sa dihang gitanyag ko
ang akong gugma.

Apan, inday, nasayod ba ikaw
nga ang gugma dili isda
nga kon nanginahanglan
modalikyat lang dayon kita
sa halapad nga taob
aron mamingwit,
mamasol o manginhas?

Ang gugma
morag bulak
nga lisod kutloon.

Molawos ug mamatay lang kini
kon wala na ang pagbati
sa binuhat
kansa gipitik
sa kasingkasing
nga intawon naghulat.

*

Sanglit karon
moabot ra ang panahon
nga imo akong hikalimtan.

Una,
ang akong panagway.
Ikaduha,
ang akong ngalan.

Apan tuod man
dili ako angayan
maghinuktok sulod
sa lawak sa paghandom

kay usa ka adlaw
sa imong katigulangon
moduaw lang unya ako
sa imong panumdoman
ug basin— pamasin lang— 
makahatag ko og pahiyom
sa gum-os mong mga ngabil.

-DR. MELVIN CORTEZ
Sunny Hills, Talamban, Dakbayan sa Sugbo

Yamo

Uno

"Know thyself? If I knew myself I'd run away."
- Goethe

Aron mahuman,
Atong sugdan:

Ang suga palonga,
Ang mata piyonga.

Sa damgo hiposa
Ang awop nga musa.

Dakpa ang takulahaw
Sa dili pa kini mahanaw.

Inubanan sa tigmo,
Kinuyogan sa yamo.


Kon ngitngit ang palibot,
Wala pa kita makasabot.

Kon puno sa paghandom,
Ang kahilom modumdom.

Kon dili na mobalik,
Pangutan-a ang pilik-pilik.

Kon atong mabagatan,
Dali ra makalimtan.

Atong sugdan
Aron mahuman.


Tanan nagkalayo,
Tanan nagkaduol.

Usahay hait,
Usahay pod habol.

Karon nangaugdaw,
Taodtaod mag-umido.

Dili puydi puniton,
Apan puydi kuhaon.


Ang tubag anaa sa pangutana,
Ang pangutana anaa sa tubag.

Kon atong balihon
Nag-atubang lang gihapon.

Adunay miagik-ik, adunay naguol,
Adunay nasaag, adunay nakatuod,
Adunay natulog, adunay nagmata,
Adunay nakahibalo
nga silang tanan usa.


Ang kabugason sa kabuntagon
Atong gitayhop aron mapalong,

Sa kilumkilom atong gisulod
Ang mata sa dagom.

Karon nga atong natukob
Ang paon sa yamo:

Unsa atong nadunggan?
Unsa atong napalgan?
Ngano kita
misutoy man og dagan?



Dos

Kay wala lagi takob,
Unsaon man pag-abli?

Kay wala lagi kuptanan,
Unsaon man pagkupot?

Kay wala lagi bentana,
Unsaon man pagdungaw?

Kay wala lagi pultahan,
Unsaon man pagsulod?


Kon atong hinumdoman,
Dili nato mahinumdoman.

Kon atong mahinumdoman,
Dili pod nato mapanganlan.

Sa tumoy sa dila nagkumpayot,
Dili matagak
bisan unsaon pa og labnot.

Ang kahilom, ang kamingaw,
Ang yamo mopatigbabaw.



Tres

alang kang Erik Tuban

Dinhi dapit ang kamatuoran
naghukas. Misilaob sa atong
alimpatakan ug kaunoran
ang mibuthong kalayo sa dakong

daob nga nag-gumikan sa mingaw
ug hawan nga luna sa panumdoman.
Ang yamo nabuslot ug mihungaw
ang gihikaw nga tanghaga. Dayon

Miabot sa mga bituon ang
atong panghunahuna. Gasamog
ang tanan titik nga nangabuang
Ug sila sa atong utok midumog.

Unya ang pulong nahimong balak,
Human ang balak nahimong bulak.


-DR. MELVIN CORTEZ
Sunny Hills, Talamban, Dakbayan sa Sugbo

Paglot nga Diyotay

"Matag adlaw,
Ang mga sundalo

Naglaoy.
Ug sa ilang paglaoy,
Dayag ang kaminghoy."
- Rodrigo Vasquez del Rio, Kataposang Tunob sa Lapok

I

O ang bulan, ang bulan!
Ang bulan sa pagkubkob sa kadalanan.
Ang himusak sa palagdas nga uhong,
Hain naghulon ang mga hinugpong.
Buyon ang atoang balihas,
Daw dila sa Tigbana nga halas.
Kapangtimaan sa langob ni Plato,
Mga hipli sa patad sa mga bato.
Silot nga mibanal sa kapatagan,
Pakinaadman sa liyokanan nga napagan.
Gibugha sa mga hakob ang gutong,
Gisugnod apil ang mga anay nga namatong.
Tipas didto sa kugmot sa wantag,
Mga ginabas sa aliyupyop nga buntag.
Libo-libo nga sutalipos tinipon,
Sulod sa yamog sa kagahapon.
Dahon, o lunhaw! Bangaw, o tagom!
O alaangalon! O mapabilinong lagom!
Kabugason, O naghayag sa Lagnason!
Gigatgat tanan bituon aron latason!
Amgid sa pangulingong kaugalingon,
Taghagay sa bulok-tapol nga mibangon.
Kiwis nga ugbay sa balitunga,
Lantawa karon ang dagat nga gitunga!

II

Tawo: bungkig, pukawi.
Hiso alang sa buhok,
Lana alang sa lawas.
Anago sa panting.
Gipatlid, gipatway,
Sungay sa bulan.
Tuyok sa Hinguthingot.
Sa habagatang kasadpan,
Ang sukaranan sa budburan.
Apan ang balak:
Kabtang.
Suliran:
Ikog sa tudlo --
Paingon sa palad.
Umoy sa kahoy,
O pitik sa kasingkasing!
Bugkawang:
Imong kalag, hulip sa katumanan sa pangandoy.
Usa ka tulbok sa langit
Ang anghel nga nabulasot
Sa lit-ag sa panganod.
Papha, lasik --
Mamiing nga gadya.
Ang talinghaga sa gugma:
Lando.
Laygay, apan dili magdugay.

III

Ang pagbalasbas:
Hiwi. Gikulis.
Atoang sipyat ang pag-atupali.


IV

Matumat:
Isalimoad tanan,
Hasta ang kawad-on.


V

Lab-a:
cinco, sais, siete, otso, nuebe . . .
dos mil quinientos . . .
Kasayoran:
Pagpahayagon.


VI

Paglot nga Diyotay,
Azucenas sa mga Patay.


- DR. MELVIN Y. CORTES
Sunny Hills, Talamban, Dakbayan sa Sugbo

Balising

"Ang miapol nga dugo sa dakbayan
Gitusok og dagom ug kini mituasik
Mao ang tibuok katilingban nagnganga
Nga mihangad sa langit
Aron isalod ang matag lusok sa pinisik."
- Rodrigo Vasquez del Rio, Ang Kahingpitan sa Pagka-anaa

I

Ania ako nagsubay sa dagitab,
Hain akong lamuglamog nagpasiatab.
Akong gibingkis ang as-as sa Panahon,
Gialig-igan og agang sulod sa kahon.
Mao kini ang bag-aw nga Pinulongan,
Ang bata-dila sa kulod nga dili mapungngan.
Yam-iran ko ang pang-unang langgikit,
Ug akong lutason tanan nga gisukit.
Layat! O higala kong maluibon,
Ngadto sa busay nga gialirongan og gabon.
Agwantaha ang taop nga pungkay sa pagbati,
Badok sa lintunganay sa kasakit nga nasinati.
Mihiyos ang alimbukad nga milupad
Paingon sa talastas sa halapad mong palad.
Ang tihog nga nahulog sa tingkatulog
Mitingog, midulhog, milanog, unya minaog.
Mihulma kini og wagas nga gibag-as,
Mga bulawan nga gipamas-an sa nagbunyog nga pulgas.

Lantawa ang tadhunadman sa Buhilaman.
Lantawa ang alamdag sa kinahiladman.
Lantawa ang uyokan sa taghuna.
Lantawa ang gimina sa hunahuna nga luna.

Sugod sa Tigburukad hangtod sa Danghos,
Didto sa Impyerno kitang tanan manglahos.
Pamulong ko ang akong agyas nga alhog.
Sa kasingkasing ni Bathala ko kini ituhog.
Hatagaan ko ikaw og tugda sa kasusama,
Ang duha-litok sa kahingapin nga walay sama.
Paminawa ang mga baligho sa pangabubho,
Sangpotan sa laraw sa tawong nagkaon og mumho.
Maglipay kita mga ulipon sa subog!
Ilumos ang kaugalingon sa ilimnong makahubog!
Sinuhid kini sa panid sa Kataposang Magbabalak,
Sa magtatamod nga nagtamod og alak.
O badlit sa yanong mayukmok!
Lugaynong sabad nga inanayng migimok.

Atoang payasaon ang pangsungkol nga timaan.
Atoang pulpogon ang aliling nga gibuhian.
Atoang ipadahili ang tanang tuldok sa undok.
Atoang ipanlansang ang mga dapaldapal nga nagpundok.

Naglibog ba ikaw sa pahat sa alindong?
Hiposa ang ginom nga liyaliya nga imong gipandong!
Ang gingi sa atong pagka-anaa atoang abunohan,
Ug dinhi nato itukod ang bandan nga Simbahan.


II
"Kung ang pulang mamumuno naghunahunang makapatay,
O kon ang gibuno naghunahuna nga siya gipatay,
Wala sila mahibalo sa mabitikon nga pamaagi
Ako mitago, ug miagi, ug mituyok pagbalik."
-Ralph Waldo Emerson

Karon, nagsugod na og lubag
ang tanan nga dili manglubag
kay nasuko na ang adlaw
yuta ug dagat. Nagbagutbot
na ang hangin— ang ulan
dili na mobundak, igo na lang
mopatilaw og taligsik. . . .

Kon ang kalibotan maningil
na sa mga utangan, ang
gibati og kaharuhay karon
makatilaw na gayod kung unsa
ang bation sa maguhayguhay—
ang mga gilaay mahatagan
na og buho para makapahulay.

Gahapon, gihatagan nato og
pangalan ang mga mananap,
bato, bulak, bituon— aron kita malingaw—
Kay kita dili mahimutang kon
molabay ang matag gutlo unya wala
kitay makaplagan, mamugna, mahulma—
nga kamatuoran, butang, kabuang—

Mao karon. Mao na gayod
kini ang kahumanan sa tanan
nga milugwa sa tago-angkan sa
wala. Ayaw pagbasol, ayaw
pagmahay— ikalipay kini—
kay ikaw ug ako magdungan
kadugmok paingon sa maputli nga abog. . . .


III
"Akong gihangad ang akong mga mata sa kabukiran—
Hain kaha magmagikan ang tabang?"
- Salmo 121

Ania, dawata ang kanta nga akong
Gihalad alang kanimo.

Ginama kini sa dahon, balas, tubig, bituon—
Ug sa tanan mayukmok nga naghulma sa kalibotan.

Gisulat ko kini para kanimo tungod ikaw balaan—
Balaan pa sa mga santos nga nangamatay nga ulay

Balaan pa sa mga anghel nga napuno og kasuko ngadto sa yawa
Balaan pa sa mga pari nga nagsangyaw og kaluwasan
Sa usa ka patay nga tanghaga.

Kining kantaha mao ang imong hinagiban sa tanan katalagman
Nga imong masugatan o masagubang sa dalan sa kinabuhi.

Ang tubig nimo kon ikaw uhawon sa imong pagpangita
Og balay-kapahulayan sa kalasangan nga mao

Ang hawla nga nagbilanggo kanato.

Ayaw kahadlok kon moingon sila nga kasaypanan
ang imong binuhatan.

Kinsa sila para imong kahadlokan?

Nangasaag ra pod sila ug wala miusa kanila
Ang nakatuod sa dalan sa kalingkawasan.

Bisan ako, higala— apan andam ako nga kuyogan
Ug ubanan ikaw sa imong lakaw.

Ako ang imong giya ug ikaw mao pod sa ako—
Ang imong pag-antos, akong pag-antos.

Agakon ko ikaw susama sa usa ka bata
kon molabang ka sa lalom nga sapa.

Hupot og maayo sa akong mga kamot ug ayaw pagbuhi
Kay hasta ako naghupot usab sa imong mga kamot.

Nag-ampo ba ikaw nga matagamtaman ang tumang kapiskay
Ug kaharohay ining kinabuhia?

Sirado-i imong baba— itak-om— paghilom—
ipiyong ang imong mga mata.

higda sa gipanday ko nga lipak nga katri
ug kantahan ko ikaw ini nga kanta para ikaw makatulog.

Kantahan ko ikaw para ikaw makasabot nga
Ikaw ang kaluwasan, ang kaharohay, ang kapiskay, ang kalinaw—

Ug higala, hangyo ko lang kanimo: palihog kantahi usab ako
Niining kantaha kay usahay makalimot ako kung unsa ug kinsa ako.

- DR. MELVIN Y. CORTES
Sunny Hills, Talamban, Dakbayan sa Sugbo